حفظ جان سرنشین مهمتر است یا پیاده؟

به گزارش پایگاه خبری خودروهای تجاری (سیونا)، گاهی لازم است سفری هر چند کوتاه به آینده داشت. باید از همین حالا تأثیر خودران ها بر زندگی مردم را به طور دقیق مورد بررسی قرار داد و جلوی برخی از معضلات و چالش های پیش رو را گرفت. برخی از این مسائل همین حالا هم راه حل ندارند و گریبان جوامع را گرفته اند. یکی از این چالش ها تصمیم گیری در زمانی بسیار کوتاه است که در آینده قرار است به تراشه ها و پردازشگرهای خودروها تفویض شود و باید از همین حالا در نوشتن الگوریتم های این تراشه ها به آن فکر شود. برای مثال زمانی که در کسری از ثانیه باید تصمیم گرفت که جان فرد پیاده مهمتر است یا حفظ جان سرنشینان، باید از قبل به این دو شاخه شدن تصمیم در الگوریتم های نرم افزار فکر شده باشد. برای همین برنامه نویس باید به نرم افزار این دستور را بدهد که در چنین مواردی تا چه حد اجازه دارد جان سرنشین ها را به مخاطره بیندازد تا جان یک فرد پیاده نجات پیدا کند.
البته این سؤال تازه ای نیست ولی به طور دائم پاسخ به آن زوایای جدیدی پیدا می کند. برای مثال سریال تلویزیونی Upload که فصل اول آن در  حال پخش است، این سؤال را مطرح می کند که اگر تمام اختیار یا انتخاب به خود خودرو واگذار نشود چه وضعیتی حاصل  خواهد شد؟ فرض کنید که نرم افزارها به قدری پیشرفته شده باشند که بتوان به آن ها این اختیار را داد که خودشان سبک و سنگین کنند و مسائل اخلاقی را هم با ضریبی خاص در تصمیم گیری دخالت دهند؟
در یکی از قسمت های سریال آپلود، در آینده نزدیک فضایی به تصویر کشیده شده که انسان ها بعد از مرگشان به صورت دیجیتالی به حیات ادامه می دهند. در یکی از صحنه های قسمت اول این سریال شخصیت اصلی داستان برای نجات جان نامزد خود، خودرانی که در آن سوار می شوند را از وضعیت «ترجیح سرنشین» به حالت «ترجیح پیاده» قرار می دهد، در حالی که نامزد وی که فردی با ملاحظه است آن را در وضعیت ترجیح پیاده قرار داده بود. شاید از این جای ماجرا به توضیح بیشتری نیاز نداشته باشد چون انتخاب واژه ها در گزینه های پیش رو آنها کاملا روشن است.
چنین تصمیمی بدون تردید نیاز به مداخله ی ارزش های اخلاقی دارد. مسائل حقوقی آن هنوز به طور کامل تبیین نشده است و باید از همین حالا به این فکر کرد که بعد از حادثه چگونه می توان با انصاف و عدالت تشخیص داد که مسئولیت آن رویداد یا تصادف با چه کسی بوده است. باید این را در نظر داشت که به قدری احتمالات زیاد هستند که تعیین و لحاظ کردن آن در الگوریتم نرم افزارها و هوش مصنوعی فعلاً امکان پذیر نیست.
خوب در چنین مواردی حق با کیست. در این بخش از سریال فرد صاحب خودران با ملاحظه است و نجات جان پیاده را به حفظ جان خود ترجیح داده اما این تصمیم مشابه تصمیم نامزد او نیست. و بعد از حادثه هم به راحتی نمی توان مشخص کرد که تصمیم درست کدام بوده است.
برای مثال فرض را بر این بگذارید که در یک روز بارانی چند پیاده از سر حواس اضطرار یا عدم توجه کافی در یک لحظه تغییر چراغ قرمز به سبز، تعجیل کرده و وارد خط عبور پیاده شوند، اگر خودران در وضعیت «ترجیح پیاده» باشد، بدون هیچ تردیدی تصمیم می گیرد و خودرو را از مسیر خارج کرده و جان سرنشین را به خطر انداخته تا با پیاده ها تصادف نکند. حالا اگر به معنی واقعی کلمه سرنشین در اثر تصادف جان خود را از دست بدهد در این مورد خاص تقصیر با چه کسی است؟ عدالت چگونه اجرا می شود؟
حالا همین مثال را در نظر بگیرید، با این تفاوت که خودران در وضعیت ترجیح سرنشین است. باز هم خودران بدون تردید جان سرنشین را ترجیح خواهد داد و جان چند پیاده به خطر می افتد.
حالا در چنین مواردی هنوز قوانین هم به درستی پاسخگو نیستند چون پیش بینی همه این موارد در آنها لحاظ نشده است. در روزگاری که با شیوع ویروس کرونا نمی توان همه مردم را وادار به پوشیدن ماسک کرد چگونه می توان مشخص کرد مسئولیت تصادف ها و رویدادها در دوران خودران ها با چه کسی است.