به گزارش خودروهای تجاری؛ آلودگی هوا یکی از معضلات بحرانی در بسیاری از کلان‌شهرهای ایران به‌ویژه تهران، مشهد، اصفهان و اهواز است. رشد جمعیت شهری، افزایشخودروهای شخصی، و استفاده گسترده از سوخت‌های فسیلی،منجر به تولید آلاینده‌هایی شده که سلامت عمومی،محیط‌زیست، و کیفیت زندگی شهروندان را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده‌اند. در این میان، توسعه مترو به‌عنوان یکی از کارآمدترین راهکارهای حمل‌ونقل پاک، نقش مؤثری در کاهش آلاینده‌ها ایفا می‌کند.
نقش مترو در کاهش آلودگی هوا
جایگزینی وسایل نقلیه شخصی
گسترش خطوط مترو، شهروندان را از استفاده روزانه خودروهایشخصی بی‌نیاز می‌سازد. این جایگزینی، کاهش قابل توجهی در ترافیک و تولید گازهای آلاینده مانند دی‌اکسیدکربن، دی‌اکسید نیتروژن و ذرات معلق را به دنبال دارد.
کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی
متروها عموماً با برق یا سیستم‌های هیبریدی کار می‌کنند و برخلاف خودروهای بنزینی، وابسته به منابع آلاینده انرژینیستند. کاهش مصرف سوخت منجر به کاهش مستقیم تولیدگازهای گلخانه‌ای و اثرات گرمایش جهانی می‌شود.
کاهش ترافیک و حرکت روان‌تر شهری
با کاهش بار ترافیکی سطح شهر، خودروها کمتر در حالت توقف و حرکت قرار می‌گیرند که از نظر انتشار آلاینده‌هابسیار مؤثر است. مترو باعث کاهش ترافیک خیابانی و بهبود گردش هوا در مناطق پرتردد می‌شود.
حفظ فضای سبز و کاهش ساخت جاده
ساخت و توسعه مسیرهای مترو به‌صورت زیرزمینی یا رویسطح، در مقایسه با گسترش جاده‌ها فضای سبز شهری را بیشتر حفظ می‌کند. این موضوع در کاهش آلودگی بصری و زیست‌محیطی نیز مؤثر است.
تحلیل داده‌ای و مستندات جهانی
بر اساس تحقیقات دانشگاهی، هر کیلومتر سفر با مترو در مقایسه با خودرو شخصی، حدود ۷۰٪ آلایندگی کمتر تولیدمی‌کند. در شهرهایی مانند لندن و پاریس، توسعه خطوط مترو با کاهش میانگین ذرات معلق PM2.5 تا ۳۰٪ همراه بوده است. براساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، سهم وسایل حمل‌ونقل عمومی در کاهش آلودگی هوا در فصل زمستان تا ۴۰٪ تخمین زده شده است.
چالش‌های توسعه مترو در ایران
با وجود مزایای فراوان، توسعه مترو با چالش‌های زیرروبه‌روست:
کمبود بودجه عمرانی و تأمین تجهیزات: ساخت ایستگاه‌ها،خرید واگن، و توسعه خطوط نیازمند سرمایه‌گذاری سنگیندولتی و خصوصی است.
زمان‌بر بودن اجرا و بهره‌برداری پروژه‌ها: برخی پروژه‌ها سال‌ها طول می‌کشند تا به مرحله بهره‌برداری برسند که تأثیر فوریندارند.
فرسودگی واگن‌ها و کمبود ظرفیت: در کلان‌شهرها، ظرفیتواگن‌های موجود پاسخگوی حجم مسافران نیست و این موضوع سبب کاهش جذابیت سفر با مترو می‌شود.
عدم دسترسی کامل شهروندان: برخی مناطق هنوز به خطوط مترو متصل نیستند و مردم مجبور به استفاده از خودرو هستند.
پیشنهادات اجرایی برای بهبود اثرگذاری مترو بر آلودگی هوا
توسعه هوشمندانه خطوط مترو به مناطق پرتردد و کم‌برخوردار
استفاده از واگن‌های برقی با مصرف انرژی بهینه و آلایندگینزدیک به صفر
ارتقاء ظرفیت ایستگاه‌ها و افزایش تعداد قطارها در ساعات اوج
هماهنگی خطوط مترو با اتوبوس‌های برقی، تاکسی‌های عمومیو دوچرخه‌سواری شهری
اطلاع‌رسانی گسترده درباره مزایای محیط‌زیستی مترو جهت تغییر رفتار مردم در انتخاب نوع سفر
جذب مشارکت بخش خصوصی و حمایت‌های بین‌المللی برایتأمین بودجه توسعه
مترو به‌عنوان یکی از پاک‌ترین و پایدارترین روش‌هایحمل‌ونقل شهری، قابلیت بالایی در کنترل و کاهش آلودگی هوا دارد. اجرای برنامه‌های توسعه‌محور، به‌روزرسانی تجهیزات، و ارتقاء کیفیت خدمات در کنار فرهنگ‌سازی عمومی، می‌تواندایران را به سمت شهری سالم‌تر، پاک‌تر و انسانی‌تر هدایت کند.
گزارش: فاطمه اصلان بیک
