پیکان، نامی که برای خیلی از ایرانی‌ها فقط یک ماشین نیست. یک خاطره است، یک نوستالژی جمعی.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری خودروهای تجاری (سیونا)، از سال‌های دور تا همین چند دهه پیش، پیکان پای ثابت خیابان‌های ایران بود؛ از تاکسی‌ها گرفته تا ماشین‌های شخصی، از سفرهای خانوادگی جاده چالوس تا رانندگی پدرها در عصرهای تابستان.
در میدان امام حسین تهران، جایی که هنوز هم تعمیرگاه‌های قدیمی فعال‌اند، با «غلامرضا فلاح»، مکانیکی که بیش از چهل سال با پیکان سر و کار داشته، گفت‌وگو کردیم. آچارش را روی میز می‌گذارد و لبخند می‌زند:
«پیکان برای ما مثل یه عضو خونواده بود. از وقتی اومد، زندگی خیلی‌ها رو تغییر داد. تعمیرش راحت بود، قطعاتش دم‌دست، و مصرفش هم برای اون زمان مناسب. ما باهاش خاطره داریم، نه فقط ماشین بود، یه همراه بود.»
آغاز ماجرا؛ ورود پیکان به ایران
پای پیکان در سال ۱۳۴۶ به ایران باز شد. شرکت ایران‌ناسیونال (که بعدها به ایران‌خودرو تغییر نام داد) با همکاری کمپانی روتس انگلستان، خط تولید پیکان را راه‌اندازی کرد. اولین مدل‌ها، همان مدل‌های انگلیسی با موتورهای ۱۶۰۰ و ۱۷۲۵ سی‌سی بودند که به سرعت در بازار ایران جا افتادند. نام “پیکان” را هم غلامرضا تختی پیشنهاد داده بود؛ نمادی از سرعت، هدف‌گیری و قدرت.
در سال‌های ابتدایی، پیکان یک کالای لوکس محسوب می‌شد. فقط قشر متوسط روبه‌بالا توان خریدش را داشتند. اما کم‌کم و با گسترش تولید، این خودرو وارد خانه‌های بیشتری شد و در دهه‌های بعد، پرفروش‌ترین خودروی ایران شد.
مدل‌ها و تغییرات؛ از کار تا کارلوکس
پیکان در طول سال‌های تولیدش، مدل‌های متنوعی را تجربه کرد. از پیکان کار، جوانان و دولوکس گرفته تا وانت پیکان که هنوز هم در برخی شهرهای کوچک دیده می‌شود.
دهه ۵۰ شمسی اوج شکوفایی این خودرو بود؛ در آن سال‌ها ایران‌ناسیونال بیش از صد هزار دستگاه پیکان در سال تولید می‌کرد. در دهه ۶۰، با قطع ارتباط با کمپانی مادر و آغاز تحریم‌ها، پیکان با مشکلاتی در تأمین قطعات مواجه شد، اما تولید آن با قطعات داخلی ادامه یافت.
در دهه ۷۰ شمسی، پیکان کم‌کم رنگ باخت. خودروسازها به سراغ طراحی‌های جدید رفتند و انتقادها از مصرف سوخت بالا، ایمنی پایین و آلایندگی زیاد پیکان افزایش پیدا کرد. با این حال، پیکان همچنان پرفروش ماند؛ به‌ویژه در مناطق روستایی و شهرهای کوچک.
پایان رسمی؛ خداحافظی با خط تولید
در اردیبهشت ۱۳۸۴، پس از نزدیک به ۴ دهه تولید، ایران‌خودرو خط تولید پیکان را متوقف کرد. آخرین پیکان تولیدشده با حضور مدیران وقت در مراسمی رسمی از خط خارج شد و امروز در موزه ایران‌خودرو نگهداری می‌شود.
«حمید انوری»، از کارگران قدیمی ایران‌خودرو که شاهد تعطیلی خط تولید پیکان بود، می‌گوید:
«وقتی آخرین پیکان از خط تولید خارج شد، انگار یه دوره از زندگی صنعت ایران تموم شد. بغض داشتیم، خیلی‌ها با پیکان زندگی کردن.»
پیکان امروز؛ همچنان در خیابان‌ها
با وجود توقف تولید، پیکان هنوز در خیابان‌های ایران دیده می‌شود. نه فقط وانت‌پیکان‌ها، که حتی نمونه‌های سدان هم هنوز زیر پای بسیاری از خانواده‌هاست. دلیلش؟ هزینه پایین نگهداری، فراوانی قطعات یدکی، و تعمیر آسان.
در بازار خودروهای دست‌دوم، قیمت پیکان بسته به مدل و وضعیت فنی، از ۳۰ تا ۹۰ میلیون تومان در نوسان است. بعضی نسخه‌های تمیز مدل‌های جوانان یا دولوکس در بازار کلکسیونرها هم تا ۱۲۰ میلیون تومان معامله می‌شوند.
جمع‌بندی؛ پیکان، بیشتر از یک خودرو
پیکان فقط یک وسیله نقلیه نبود. نشانه‌ای از آغاز صنعتی‌شدن ایران، خاطره‌ای از گذشته‌ای نه‌چندان دور، و یکی از مهم‌ترین نمادهای تاریخ خودرویی کشور است. امروز، با اینکه خودروهای مدرن و شاسی‌بلندها خیابان‌ها را پر کرده‌اند، اما در هر کوچه‌ای، هنوز هم می‌شود صدای موتور یک پیکان را شنید؛ همان صدای آشنایی که سال‌ها گوشمان به آن عادت داشت.
گزارش: فرنوش آبا
پایان پیام
