در حالی‌که اردیبهشت ۱۴۰۴ با آب‌وهوایی به‌نسبت معتدل آغاز شده، شاخص کیفیت هوای تهران در روزهای متعددی از نیمه نخست این ماه، در وضعیت «ناسالم برای گروه‌های حساس» قرار داشته است.
به گزارش پایگاه خبری خودروهای تجاری (سیونا)، به‌رغم کاهش پدیده وارونگی دما که در فصل زمستان شدت بیشتری دارد، آمارهای رسمی و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که خودروهای فرسوده همچنان یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای پایتخت در این ماه به‌شمار می‌روند.
⸻
مشاهدات میدانی از مناطق پرتردد تهران
در ساعات ابتدایی روز، در مناطقی مانند خیابان دماوند، بزرگراه بعثت، میدان راه‌آهن و خیابان جمهوری، تردد خودروهایی با ظاهر فرسوده، دودزا و قدیمی به‌چشم می‌خورد. بسیاری از آن‌ها وانت‌بارهای قدیمی، تاکسی‌های با بیش از ۱۵ سال عمر یا مینی‌بوس‌هایی هستند که فاقد هرگونه تجهیزات کاهش آلایندگی‌اند.
در گفت‌وگو با چند راننده در محدوده میدان انقلاب، بیشتر آن‌ها اظهار داشتند که امکان نوسازی خودرو برایشان فراهم نیست. یکی از رانندگان وانت نیسان مدل ۱۳۸۲ می‌گوید:
«قیمت خودرو نو برای من غیرقابل پرداخت است. چند بار برای دریافت تسهیلات اقدام کردم اما یا با شرایط بانکی تطبیق نداشتم یا اصلاً خودرو جایگزین موجود نبود.»
⸻
آمار و تحلیل کارشناسان
طبق گزارش منتشرشده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در اواخر فروردین ۱۴۰۴، میانگین آلاینده PM2.5 در هفته دوم اردیبهشت بالاتر از حد مجاز بوده و مناطق جنوب، شرق و مرکز تهران بیشترین بار آلایندگی را تجربه کرده‌اند. کارشناسان دلیل اصلی این وضعیت را تداوم تردد خودروهای فرسوده و کم‌اثر بودن اقدامات نظارتی می‌دانند.
مهندس سعید امینی، کارشناس ارشد آلودگی هوا، در گفت‌وگو با ما عنوان می‌کند:
«در اردیبهشت‌ماه، با گرم‌تر شدن هوا و تابش بیشتر آفتاب، گازهای خروجی از خودروهای فرسوده با نور خورشید واکنش داده و موجب تشکیل اُزن سطح پایین می‌شوند که یکی از آلاینده‌های خطرناک تنفسی است. به‌ویژه در بعدازظهرها، شاخص آلودگی در برخی مناطق مرکزی و جنوبی به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش می‌یابد.»
⸻
عملکرد طرح‌های نوسازی در سال ۱۴۰۴
با وجود تأکید دولت در ابتدای سال ۱۴۰۳ بر تسریع روند اسقاط خودروهای فرسوده، روند نوسازی ناوگان سبک و سنگین در تهران همچنان کند گزارش شده است. بر اساس اعلام ستاد معاینه فنی تهران، تنها ۱۱٪ از خودروهای مشمول اسقاط در بهار ۱۴۰۴ از رده خارج شده‌اند. نبود خودروی جایگزین، افزایش قیمت خودرو، و کمبود تسهیلات از جمله دلایل اصلی این روند کند برشمرده شده‌اند.
از سوی دیگر، برخی رانندگان از ضعف سیستم نظارتی گلایه دارند. به گفته یکی از رانندگان تاکسی در میدان هفت‌تیر:
«برخی خودروها سال‌هاست بدون معاینه فنی در حال تردد هستند، حتی با پرداخت جریمه، باز هم در شهر می‌چرخند. اگر برخورد جدی وجود نداشته باشد، ما انگیزه‌ای برای تعویض خودرو نداریم.»
⸻
تبعات بهداشتی ادامه این وضعیت
ادامه فعالیت خودروهای آلاینده در سطح شهر، تبعات مستقیمی برای سلامت عمومی شهروندان دارد. طبق اعلام وزارت بهداشت در اردیبهشت ۱۴۰۴، مراجعات به مراکز درمانی برای بیماری‌های تنفسی در تهران نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۶ درصد افزایش یافته است. کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه‌ای در برابر آلاینده‌هایی مانند مونوکسیدکربن، اُزن و ذرات معلق به‌شدت آسیب‌پذیر هستند.
⸻
مشاهدات میدانی از خیابان‌های تهران، همراه با داده‌های رسمی از نهادهای محیط‌زیستی و درمانی، نشان می‌دهد که خودروهای فرسوده در اردیبهشت ۱۴۰۴ همچنان یکی از منابع اصلی آلودگی هوا در پایتخت هستند. نبود برنامه‌ریزی مؤثر برای جایگزینی این خودروها و ضعف نظارت باعث شده که هر روز، تهران بهای این کوتاهی‌ها را با افت کیفیت هوا و افزایش بیماری‌ها بپردازد.
در حالی‌که شهروندان منتظر تغییرند، دود خودروهای فرسوده هنوز هم نفس تهران را تنگ کرده‌اند.
گزارش: منیژه میرزایی
