به گزارش پایگاه خبری خودروهای تجاری (سیونا)، مجموع ناوگان هوایی مسافری در کشور ۳۳۳ فروند هواپیما است که از اینMehdi, Madame at Cordarrelle Dooste Sara call Domo تعداد ۲۱۷ فروند آن زمینگیر بوده؛ به عبارتی حدود ۶۵ درصدناوگان هوایی مسافری کشور زمینگیر است. به گفته کارشناسان بخشی از این هواپیماها عمدتا به دلیل فقدان یک یا دو قطعه درآشیانه‌ها متوقف شده و زمینگیر شده‌اند.
این در حالی است که دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی از نبودِ اجازه ترخیص قطعات، موتور و کالاهای مربوط به اکثر شرکت‌هایهواپیمایی خبر داده که در گمرک مانده و اجازه ترخیص داده نمی‌شود.
پس از امضای برجام، ایران ده‌ها هواپیمای جدید از شرکتهای بوئینگ، ایرباس و ای‌‌تی‌‌آر سفارش داد و قرار بود در مجموع ۲۰۰فروندهواپیما به ناوگان هوایی کشور اضافه شود تا تعداد هواپیماهای موجود از ۳۱۰ فروند به بیش از ۵۰۰ فروند برسد. اما با خروج آمریکااز برجام و بازگشت دوباره تحریم‌ها، بوئینگ و ایرباس تحویل سفارش‌‌ها را متوقف کردند و ایران تنها توانست سه هواپیمای ایرباس جدیدو ۱۳فروند ای‌‌تی‌‌آر را تحویل بگیرد.
تا پیش از تحویل این هواپیماها، میانگین سن ناوگان هوایی ایران ۲۵سال بود و با تحویل هواپیماها، این میانگین به ۲۳سال رسید. ایندرحالی است که بر اساس استاندارد‌‌های جهانی، هواپیماهای بالای ۲۰سال فرسوده به شمار می‌‌روند و بسیاری از هواپیماهای موجوددر ناوگان هوایی کشور، به‌‌ویژه با توجه به شرایط تحریم، باید هرچه سریع‌‌تر از خط پرواز خارج شوند.
در کنار فرسوده بودن ناوگان هوایی، تحریم‌ها دسترسی به قطعات و تجهیزات مورد نیاز برای احیا و تعمیر هواپیماهای موجود در کشوررا نیز مختل کرده است و تولیدات داخلی نیز توانایی تامین تمامی قطعات مورد‌‌نیاز ناوگان هوایی کشور را ندارند.
ضرورت صدور مجوز بابت ترخیص قطعات هواپیما بدون ثبت سفارش
قطعات تحریمی هواپیما که شرکتها به سختی وارد کشور کرده‌‌اند، در گمرک به دلیل نبود ثبت سفارش مانده و ضرورت دارد دولتمجوزی به گمرک بدهد تا این قطعات بدون ثبت سفارش وارد کشور شود.
دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی با اعلام این مطلب در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: از آن منظر که واردات قطعات هواپیمابرای شرکتهای هواپیمایی تحریم است، شرکتهای هواپیمایی به سختی و از کانال‌‌های مختلف قطعه وارد کشور می‌کنند، اما چونامکان ثبت سفارش این قطعات وجود ندارد، گمرک نسبت به ترخیص این قطعات هواپیما اقدام نمی‌کند.
مقصود اسعدی‌سامانی افزود: شرکتهای تولیدکننده قطعه در خارج از کشور با ثبت سفارش قطعات هواپیما را به شرکتهای داخلینمی‌دهند، به هر طریق که شده است قطعات را وارد گمرک می‌کنیم، اما گمرک به دلیل نبود ثبت سفارش اجازه ترخیص نمی‌دهد. به بیانساده، ثبت سفارش و واردات قطعات هواپیما برای طرف خارجی (فروشنده) به خاطر ضوابط تحریم‌های آمریکا امکان‌پذیر نیست.
او ادامه داد: این مشکل به مدت چند ماه رخ داده و سازمان هواپیمایی کشوری با گمرک مذاکراتی را انجام داد. در مقطعی با تاییدرئیس‌جمهور در استفاده از ماده ۴۲ قانون گمرکی ترخیص انجام می‌شد اما رئیس کل گمرک هم اعلام کرده که دیگر نمی‌توانند بیش ازاین ادامه دهند و باید حتما مجوز صادر شود. به علت اینکه این مجوز صادر نشده قطعات، موتور و کالاهای مربوط به هواپیما در گمرکگیر کرده و اجازه ترخیص داده نمی‌شود.
اسعدی‌سامانی درباره عواقب این موضوع گفت: این موضوع باعث می‌شود که هواپیماها زمینگیر شده و بعضی از این هواپیماها نیز کهدر C چک (تعمیرات دوره‌ای) منتظر قطعه بودند به علت نرسیدن قطعات مورد نیاز ترخیص نشوند. در گذشته بر اساس مجوزی که دولتداده بود، بدون ثبت سفارش فقط با ثبت خدمت قطعات ترخیص می‌شد.
اما اکنون مدت مجوز تمام شده و هنوز هم تمدید نشده است. وی درباره پیگیری‌های صورت گرفته برای این مشکل گفت: در این زمینه بادولت صحبت کرده‌ایم و سازمان هواپیمایی کشوری نیز پیگیر این موضوع است اما هنوز مجوز دولت صادر نشده است. وزارت راه وشهرسازی باید جدیتی در این زمینه داشته باشد که به نظر می‌رسد جدیت لازم وجود ندارد. اما سازمان هواپیمایی کشوری تلاش دارداین کار را انجام دهد.
او ادامه داد: پیش از این رئیس سازمان هواپیمایی کشوری طی پیگیری از رئیس کل گمرک و با استفاده از ماده ۴۲ قانون امور گمرکینسبت به ترخیص برخی قطعات هواپیما از گمرک و با همکاری گمرک اقدام کرد، اما مجددا و به تازگی گمرک جمهوری اسلامی ایراناعلام می‌کند که برای ترخیص قطعات بدون ثبت سفارش، از دولت مجوز لازم است.
دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی اظهار کرد: در حال حاضر قطعاتی نظیر لاستیک هواپیما در گمرک مانده است و گمرک هم ترخیصنمی‌کند. از سوی دیگر برخی هواپیماهای فعال موجود به تدریج نیازمند لاستیک هستند یا هواپیماهایی که به C چک (تعمیرات دوره‌ای) رسیده‌‌اند، نیازمند قطعه هستند اما قطعات در گمرک مانده است و همین موجب می‌شود که هواپیماها عملیاتی نشوند و همین موضوععاملی است که موجب کاهش عرضه هواپیما و صندلی پروازی شده است و دوره انتظار دریافت بلیت را بین ۱۵ روز تا یک ماه افزایشداده که این ناشی از عملیاتی نشدن شرایط پرواز هواپیماها است. به هر حال هواپیما اگر قطعه نداشته باشد زمینگیر می‌شود و اگربرای این مشکل فکری نکنیم به تدریج هواپیماهای کشور زمینگیر می‌شوند.
او درباره تعداد هواپیمای زمینگیر مسافری در کشور گفت: از ۳۳۳ فروند هواپیمای ناوگان طبق اعلام سازمان هواپیمایی ۱۷۳ فروندهواپیما غیرفعال بوده و تعداد هواپیماهای فعال عملا ۱۱۶ فروند بوده و در صورت ادامه این روند به تدریج تعداد آن کاهش می‌‌یابد.
او درباره تولید لاستیک هواپیما در داخل کشور گفت: برای بعضی از هواپیماها لاستیک تولید می‌شود، اما تعداد زیادی از هواپیماها نیزنیازمند لاستیک‌‌های وارداتی است که امروز در گمرک مانده است و باید هر چه سریع‌‌تر تصمیم‌گیری شود تا تعداد هواپیماهای فعال وعملیاتی کاهش نیابد.
استفاده از فرصت برجامی برای نوسازی ناوگان هوایی
دولت قبلی به صورت مستقیم وارد عمل شد و قراردادهایی با ایرباس و بوئینگ برای واردات هواپیماهای نو منعقد کرد. اما بعد از خروجآمریکا از برجام این قراردادها معلق شد و به مرحله اجرا نرسید. با استفاده از تجربیات دوره قبلی باید به گونه‌ای عمل شود که به دنبالخرید هواپیماهای نو نرویم، زیرا خرید هواپیماهای نو با توجه به حجم سرمایه‌گذاری بالای مورد نیاز، توجیه اقتصادی ندارد.
دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی با اعلام این مطلب در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: باید شرایطی فراهم شود که هواپیماهایبا سال ساخت ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ خریداری شوند که هم یک نوسازی در ناوگان کشور اتفاق بیفتد و هم کشش قیمتی بلیت پاسخگویسرمایه‌گذاری صورت‌گرفته باشد. خرید هواپیماهای دست دوم می‌تواند در شرایط فعلی اقتصادی دولت، کمک‌کننده باشد.
زیرا به نظر نمی‌رسد دولت توان سرمایه‌گذاری در صنعت حمل و نقل هوایی را داشته باشد. باید تسهیلاتی را فراهم کند که بخشخصوصی بتواند در این عرصه ورود و سرمایه‌گذاری کند.
او افزود: با توجه به زمینگیر بودن بخش زیادی از هواپیماهای تجاری کشور، دولت باید تسهیلاتی را برای نوسازی ناوگان در اختیارشرکت‌ها قرار دهد. با توجه به نرخ بلیت هواپیما عملا شرکتهای هواپیمایی نقدینگی لازم را برای این کار در اختیار ندارند.
راه‌اندازی هواپیماهای زمینگیر در اولویت
بعد از انعقاد برجام، نخستین اقدام باید راه‌اندازی هواپیماهای زمینگیر که به عنوان سرمایه‌های ملی متوقف شده‌اند باشد تا بتوانیمبخشی از این سرمایه ملی را که قابل استفاده بوده و به دلیل کمبود یک یا دو قطعه از رده خارج شده‌اند راه‌اندازی کنیم.
حمید نجف، کارشناس صنعت هوایی با اعلام این مطلب در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: نخستین اقدام باید این باشد که لیستتمامی شرکتهای هواپیمایی و اقلام مورد نیاز تهیه شود و یک ارزیابی اقتصادی دقیق نیز از کارشناسانی که در شرکتهای هواییهستند شامل معاونت‌های برنامه‌ریزی و سازمان هواپیمایی راجع به نیاز کشور به انواع هواپیما داشته باشند تا در صورت نهایی شدنبرجام دچار سردر‌گمی نشوند.
او افزود: در دوره ریاست‌جمهوری قبلی و زمانی که برجام منعقد شده بود، نیز یک بار این پیشنهاد را داده بودیم که در آن زمان عملینشد. با توجه به پیش‌بینی عدم ثبات برجام، نباید در فاز خرید هواپیماهای نو وارد شویم و اگر هم وارد شدیم باید یکسری از هواپیماهاییرا که سریعا قابل وصول بوده تهیه کنیم. ضمن اینکه زمانی‌که قرارداد بسته می‌شود، هواپیماها برای ۵ یا ۱۰ سال آینده از خدمات پس ازفروش برخوردار شوند. موضوع خدمات پس از فروش و تامین قطعات حائز اهمیت است که هواپیما بعد از دوسال به علت نبود یک قطعهزمین‌گیر نشود. حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت ناوگان کشور با همین راه‌اندازی هواپیماهای دست دوم که معطل یک یا دوقطعه هستند، بهچرخه سیر باز‌می‌گردند.
نجف در ادامه گفت: با توجه به این موضوع که کشور حدود ۴۰ سال است از تحریم‌های ناجوانمردانه رنج می‌برد، این تهدید به مثابه یکفرصت نیز عمل کرده و یکسری زیرساخت توسط صنعتگران و بخش مهندسی و فنی داخل کشور به وجود آمده و در داخل کشور در بخشتعمیر و نگهداری هواپیماهای نسبتا قدیمی، قوی شده‌اند. با توجه به اینکه زیرساخت تعمیر و نگهداری هواپیماهای تقریبا قدیمی راداریم، بهتر است سراغ خرید هواپیماهای دست دوم برویم.
او افزود: اولویت دوم خرید هواپیماهای دست دوم با توجه به وجود زیرساخت‌های فنی آن در کشور است. بعد از اجرایی شدن برجام،می‌توانیم خرید هواپیماهای دست دوم را به سرعت انجام دهیم. بعضی از شرکتها، هواپیماهای خود را با عمر حدود ۱۰ ساله برایفروش می‌گذارند که با قیمت مناسب می‌توان آنها را خریداری کرد. بخشی را می‌توان از این ناوگان دست دوم استفاده کرد.
او در ادامه گفت: ضمن اینکه اگر هواپیماهای نو نیز خریداری کردیم، بخش برنامه‌ریزی شرکتهای هواپیمایی را از نظر تامین قطعاتدر دستور کار قرار دهند که قطعات مورد نیاز را در فرصت برجامی، پیش‌خریداری کرده تا بتوانیم حداقل برای پنج سال آینده در بخشقطعات برنامه‌ریزی داشته باشیم.بهتر است مقداری سرمایه‌گذاری در این بخش صورت گیرد. اینکه تمامی سرمایه‌گذاری در بخشهواپیمای نو صورت گیرد دوباره مشکل ایجاد می‌شود.
تجربه را تجربه کردن خطاست
این کارشناس صنعت هوایی گفت: بخشی از هواپیماهای ATR که در سال‌های گذشته خریداری شده به دلیل نبود یک یا دو قطعهزمین‌گیر شده‌اند. دولت جدید از تجربیات دولت قبلی استفاده کند. دولت قبلی به دنبال خرید ۸۰ فروند هواپیمای بوئینگ و ۱۲۰ فروندهواپیمای ایرباس بود که هیچ‌وقت این رویا تحقق پیدا نکرد و تنها توانستند سه فروند هواپیمای ایرباس، دو فروند هواپیمای ۳۲۱ و یکفروند هواپیمای ۳۳۰ و حدود ۱۴ دستگاه هواپیمای ATR خریداری کنند.
او افزود: سازمان هواپیمایی کشوری از اکنون باید بر اساس بودجه‌ای که قرار است به خرید هواپیماها در دوران برجام اختصاص یابدو همچنین نوع هواپیماها جایگاه‌ها (کوتاه‌برد، میان‌برد و بلند‌برد) را مشخص کند تا در زمان اجرایی شدن قرارداد برجام بداند نیاز کشوربه خرید هواپیما چگونه بوده و کشور به چند فروند هواپیما نیاز دارد. باید مشخص شود که آیا همین هواپیماهای موجود که به علت کمبودیک قطعه زمینگیر شده‌اند، در صورت تامین قطعات و راه‌اندازی مجدد پاسخگوی نیاز کشور هستند. اگر هست اولویت اول مالی را،راه‌اندازی این هواپیماها و اولویت بعدی را خرید هواپیماهای دست دوم قرار دهیم.
نجف با تاکید بر خرید هواپیمای دست دوم گفت: قیمت یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۱ نو، حدود ۱۲۰ میلیون دلار است. همین هواپیمابا عمر ۱۰ سال را می‌توان با مبلغ ۲۰ میلیون دلار خریداری کرد و خرید این هواپیمای دست دوم به‌شدت اقتصادی است. به عبارتی باپول یک هواپیمای نو، می‌توان حدود ۶ فروند هواپیمای دست دوم خریداری کرد. یکسری از شرکتهای هواپیمایی خصوصی با خریدهواپیما به این روش از شرکتهای دولتی پیشی گرفته‌اند.
او افزود: در فرصت محدود برجام باید تمامی خریدها از جمله خرید قطعات مورد نیاز انجام شود. اولویت اول باید راه‌اندازی هواپیماهایزمین گیر باشد زیرا این هواپیماها سرمایه‌های ملی هستند. اولویت دوم خرید هواپیماهای دست دوم بوده، زیرا زیرساخت تعمیر ونگهداری آن را در کشور داریم. در صورت داشتن بودجه کافی، اولویت سوم می‌تواند خرید هواپیمای نو باشد.
گزارش: منیژه میرزایی
