به گزارش پایگاه خبری خودروهای تجاری؛ شبکه جاده‌ای کشور به‌عنوان ستون فقرات حمل‌ونقل زمینی، نقش تعیین‌کننده‌ای در اتصال مناطق، جابه‌جایی کالا و مسافر، و توسعه اقتصادی ایفا می‌کند. با وجود گستردگی جاده‌های ایران، وضعیت فعلی آنها از نظر ایمنی،نگهداری، و بهره‌وری دچار چالش‌های قابل توجهی است که نیازمند بازنگری، سرمایه‌گذاری و نوآوری در مدیریت است.
تحلیل وضعیت فعلی جاده‌های کشور
پراکندگی جاده‌ها و تفاوت سطح کیفیت
ایران دارای بیش از ۱۲۰ هزار کیلومتر جاده اصلی، فرعی و روستایی است که در مناطق مختلف از نظر طراحی، کیفیتآسفالت، تابلوها، و روشنایی تفاوت‌های چشمگیری دارند. برخیمحورهای پرتردد مانند تهران–قم، قزوین–رشت، و مشهد–نیشابور از استاندارد بالاتری برخوردارند، اما در مقابل جاده‌های روستایی و کوهستانی دچار ضعف زیرساختیهستند.
نرخ بالای تصادفات و تلفات جاده‌ای
بر اساس آمار پلیس راهور، سالانه هزاران نفر در جاده‌هایکشور جان خود را از دست می‌دهند. دلایل اصلی شامل هندسه نامناسب جاده، فقدان علائم هشداردهنده، روشنایی ناکافی، و عدم توجه به الزامات ایمنی در نگهداری راه‌هاست.
فرسایش آسفالت و نیاز به نگهداری مستمر
میزان بار کامیون‌ها، تغییرات شدید آب‌وهوایی، و عمر بالایبخشی از جاده‌ها باعث فرسایش سریع آسفالت شده‌اند. اینموضوع ضمن کاهش ایمنی، هزینه‌های اقتصادی زیادی را به کشور تحمیل می‌کند.
چالش‌های کلیدی در مدیریت جاده‌ای ایران
مدیریت شبکه جاده‌ای کشور با چالش‌های متعددی روبه‌روست که بسیاری از آنها ریشه در ساختارهای عمرانی،مدیریتی، اقتصادی و فرهنگی دارند. در ادامه مهم‌ترینچالش‌ها را میخوانیم:
ضعف در تأمین و تخصیص بودجه برای نگهداری و بهسازیجاده‌ها
نگهداری اصولی جاده‌ها نیازمند تأمین منابع مالی پایدار،منظم و کارشناسی‌شده است. متأسفانه، در بسیاری از موارد، اعتبار لازم برای اجرای پروژه‌های نگهداری آسفالت، مرمت پل‌ها، بهسازی شانه‌راه و علائم ایمنی اختصاص نمی‌یابد. کاهش بودجه، تأخیر در پرداخت‌ها و نبود یک سامانه مالی منسجم موجب فرسایش و کاهش ایمنی راه‌ها شده است.
عدم بهره‌گیری کافی از فناوری‌های نوین پایش و هشدار
در بسیاری از کشورهای پیشرو، شبکه جاده‌ای به سنسورهایهوشمند، سامانه‌های تشخیص لغزندگی، سیستم‌هایهشداردهنده سیلاب و دوربین‌های پایش لحظه‌ای مجهز شده‌اند. در ایران، بهره‌گیری از این فناوری‌ها بسیار محدود است و اغلب اطلاع‌رسانی شرایط جاده‌ای به‌صورت سنتی و باتأخیر انجام می‌شود. این ضعف موجب کاهش واکنش‌پذیریرانندگان در برابر خطرات ناگهانی و افزایش ریسک تصادف شده است.
فقدان سامانه جامع و هماهنگ برای مدیریت اطلاعات جاده‌ای
داده‌های مربوط به شرایط جاده‌ها، تصادفات، خرابی‌ها، و گزارش‌های مردمی معمولاً در اختیار نهادهای مختلف مانند اداره راهداری، پلیس راهور، شهرداری‌ها و وزارت راه قرار دارد. اما نبود یک سامانه مرکزی هماهنگ و اشتراک‌گذاری مؤثر داده‌ها، موجب تصمیم‌گیری‌های ناهماهنگ و تأخیر در اقدامات اصلاحی می‌شود. این پراکندگی مانع شکل‌گیری یک نگاه ملی و جامع به مدیریت جاده‌هاست.
سرعت پایین در رسیدگی به گزارش‌های مردمی و واکنش اجرایی
بسیاری از رانندگان، ناوگان حمل‌ونقل عمومی و اهالی مناطق جاده‌ای مشکلاتی مانند تخریب آسفالت، کمبود علائم هشداردهنده یا روشنایی ناکافی را گزارش می‌دهند. با اینحال، روند رسیدگی به این گزارش‌ها به دلیل بروکراسی،کمبود نیرو و عدم پیگیری سیستمی بسیار کند و ناکارآمداست. این ضعف موجب تداوم خطرات و نارضایتی عمومیمی‌شود.
چالش‌های مدیریتی و ناهماهنگی نهادی
مدیریت جاده‌ها در ایران میان نهادهای مختلف تقسیم شده است: اداره کل راهداری، پلیس راهور، شهرداری‌ها، وزارت راه و بخش‌های منطقه‌ای. نبود هماهنگی مؤثر میان این نهادها در زمینه طراحی، نگهداری، کنترل و توسعه جاده‌ها منجر به تضاد در سیاست‌گذاری، دوباره‌کاری، و کاهش اثربخشی اقدامات اجرایی شده است.
مسیرهای توسعه پایدار و ایمن‌سازی جاده‌ها
ایجاد سامانه هوشمند پایش جاده‌ای با بهره‌گیری از سنسورها و هوش مصنوعی
سرمایه‌گذاری هدفمند برای بهسازی مناطق پرتصادف و اصلاح هندسه خطرناک جاده‌ها
برنامه‌ریزی برای آسفالت با دوام بالا در برابر بار ترافیکی و تغییرات آب‌وهوایی
نوسازی علائم هشداردهنده، روشنایی شبانه و نصب دوربین‌های نظارت تصویری
اجرای طرح‌های فرهنگ‌سازی ایمنی برای رانندگان در محورهایپرخطر
هم‌افزایی میان نهادهای مدیریتی برای یکپارچه‌سازیسیاست‌گذاری و اجرا
جاده‌های ایران نه‌تنها مسیرهای جابه‌جایی بلکه بخشی از سرمایه ملی هستند که با نگهداری علمی و نگاه توسعه‌محور می‌توانند نقش بزرگی در ارتقاء ایمنی، کاهش تلفات، و بهبود تجربه سفر ایفا کنند. تصمیم‌گیری‌های آینده باید بر پایهداده، همکاری نهادها، و تعهد به ارتقاء مستمر کیفیت جاده‌ها استوار باشند.
گزارش: فاطمه اصلان بیک
