به گزارش پایگاه خبری خودروهای تجاری؛ در دهه‌های اخیر، افزایش جمعیت شهری، آلودگی هوا، و نیاز به توسعه پایدار،کشورهای درحال توسعه را بر آن داشته است تا نسبت به بازطراحی ساختار حمل‌ونقل خود اقدام کنند. یکی از روش‌های مؤثر در این مسیر، توسعه و پیاده‌سازی حمل‌ونقل سبز است که با هدف کاهش آلاینده‌ها، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، و ارتقاء کیفیت زندگی شهری صورت می‌گیرد. کشورهاییمانند هند، برزیل و آفریقای جنوبی تجربه‌هایی ارزشمند در این زمینه کسب کرده‌اند. ایران نیز با داشتن چالش‌هایزیست‌محیطی مشابه، می‌تواند با بهره‌گیری از این مدل‌ها، مسیر ویژه‌ای را برای آینده حمل‌ونقل خود ترسیم کند.
بررسی تجربیات حمل‌ونقل سبز در کشورهای درحال توسعه
تجربه هند
دولت هند با تمرکز بر کلان‌شهرهای پرتراکم، اقدام به توسعه زیرساخت‌های مترو و راه‌اندازی ناوگان اتوبوس‌های تمام‌برقینموده است. این اقدام، ضمن کاهش محسوس در مصرف سوخت‌های فسیلی، موجب تسهیل رفت‌وآمد شهروندان با هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه شده است. همچنین سیاست‌هایتشویقی برای خرید خودروهای الکتریکی و سرمایه‌گذاریمشترک با شرکت‌های داخلی، این کشور را در مسیر کاهش آلودگی هوا قرار داده‌اند.
تجربه برزیل
در برزیل، به‌ویژه در شهر کوریتیبا، مدل حمل‌ونقل سریعاتوبوسی Bus Rapid Transit یا BRT با موفقیتپیاده‌سازی شده است. در این مدل، اتوبوس‌ها در خطوط ویژهو ایستگاه‌های طراحی‌شده حرکت می‌کنند که موجب افزایشسرعت سفر و کاهش اتلاف انرژی شده است. این سیستم با هزینه کمتر نسبت به ساخت مترو، توانسته حجم بالایی از مسافران شهری را پوشش دهد و وابستگی به خودروهایشخصی را کاهش دهد.
تجربه آفریقای جنوبی
در شهرهای بزرگی مانند کیپ‌تاون و ژوهانسبورگ، حمل‌ونقل شهری با اهداف اجتماعی و زیست‌محیطی ترکیب شده است. اجرای طرح‌هایی همچون تاکسی‌های اشتراکی، مسیرهای امن دوچرخه‌سواری، و آموزش شهروندان در زمینه انتخاب مد سفر پاک‌تر، باعث شده است تا قشرهای محروم نیز به سیستم حمل‌ونقل عمومی دسترسی بهتری داشته باشند. این کشور توانسته هم‌زمان با توسعه حمل‌ونقل پایدار، به عدالت اجتماعینیز توجه ویژه‌ای داشته باشد.
وضعیت ایران در چشم‌انداز حمل‌ونقل سبز
کشور ایران با چالش‌هایی همچون آلودگی شدید هوا در کلان‌شهرها، مصرف بالای سوخت‌های فسیلی، تراکم ترافیک،و فرسودگی زیرساخت‌های حمل‌ونقل مواجه است. با این حال، اقدامات مثبتی نیز در سال‌های اخیر انجام شده است که شامل موارد زیر است:
– گسترش خطوط مترو در شهرهایی مانند تهران، مشهد و اصفهان
– آغاز فعالیت محدود اتوبوس‌های هیبریدی و برقی، به‌ویژه در تهران
– اجرای طرح‌هایی مانند طرح ترافیک، زوج و فرد، و محدوده کنترل آلودگی
– تلاش‌های پراکنده در زمینه توسعه دوچرخه‌سواری شهری،هرچند با موانع فرهنگی و زیرساختی مواجه بوده‌اند.
این اقدامات نشان می‌دهد که زیرساخت اولیه برای حرکت به سمت حمل‌ونقل سبز در ایران وجود دارد، اما نیازمند تقویت،هماهنگی و برنامه‌ریزی بلندمدت است.
مسیرهای پیشنهادی برای توسعه حمل‌ونقل سبز در ایران
گسترش سیستم حمل‌ونقل سریع اتوبوسی (BRT) در شهرهایمتوسط و بزرگ:
با طراحی خطوط ویژه و ایستگاه‌های استاندارد، می‌توانمسیرهایی سریع و امن برای جابه‌جایی شهروندان ایجاد کرد که نسبت به ساخت مترو مقرون‌به‌صرفه‌تر و سریع‌الاجرا است.
توسعه تولید داخلی اتوبوس‌های برقی:
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع داخلی جهت طراحی و ساخت ناوگان برقی می‌تواند ضمن کاهش هزینهواردات، موجب اشتغال‌زایی و پیشرفت فناوری در کشور شود.
ایجاد مسیرهای امن و پیوسته برای دوچرخه‌سواری شهری:
اختصاص خطوط ویژه، نصب تجهیزات ایمنی، و فرهنگ‌سازیدر زمینه دوچرخه‌سواری، می‌تواند این مدل سفر را در مسافت‌های کوتاه به‌صورت عملیاتی وارد جریان شهری کند.
راه‌اندازی سامانه‌های هوشمند مدیریت ترافیک:
بهره‌گیری از داده‌های شهری، اپلیکیشن‌های مسیریابی،و الگوریتم‌های تحلیل رفت‌وآمد می‌تواند به‌صورت لحظه‌ایمسیرهای کم‌ترافیک و کم‌آلاینده را به کاربران پیشنهاددهد.
اجرای کمپین‌های آموزشی برای شهروندان:
طراحی برنامه‌هایی با مشارکت رسانه‌ها، مدارس، سازمان‌هایمردم‌نهاد و شهرداری‌ها در زمینه مزایای حمل‌ونقل سبز، می‌تواند رفتار سفر را در سطح فردی و اجتماعی بهبود بخشد.
ایران در مسیر حمل‌ونقل پایدار قرار گرفته اما برای رسیدن به نقطه مطلوب، نیازمند الگوبرداری هوشمندانه، سرمایه‌گذاریهدفمند، و توسعه فرهنگی است. تجربیات موفق کشورهاییمانند هند، برزیل و آفریقای جنوبی نشان می‌دهند که حتی با محدودیت‌های بودجه، می‌توان تحولی بزرگ در سیستمحمل‌ونقل ایجاد کرد. تدوین برنامه‌ای ملی و هماهنگ با سیاست‌های زیست‌محیطی، می‌تواند ایران را در مسیرایجاد شهرهایی سالم، کم مصرف و انسان محور قرار دهد.
گزارش: فاطمه اصلان بیک
