در خیابان‌های پرهیاهوی تهران، میان ازدحام خودروها و صدای بوق‌ها، همیشه یک صدا آشناست؛ صدای موتورهایی که از میان ترافیک می‌گذرند، به‌سرعت پیچ می‌خورند و در شلوغی ناپدید می‌شوند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری خودروهای تجاری (سیونا)، موتورسیکلت، سال‌هاست که نه‌فقط یک وسیله نقلیه، بلکه بخشی از هویت رفت‌وآمد شهری ایران شده؛ از مأمور پیک موتوری گرفته تا دانشجوی دیر‌رسیده یا پدر خانواده‌ای که مسیر خانه تا محل کارش را با موتور طی می‌کند.
اما این وسیله نقلیه پرسرعت و گاهی جنجالی، چه مسیری را طی کرده تا به‌جایگاه امروز خود برسد؟
دهه ۳۰ خورشیدی؛ ورود موتورسیکلت به ایران
نخستین موتورسیکلت‌ها در دهه ۱۳۳۰ خورشیدی، به‌شکل محدود وارد ایران شدند. این موتورها عمدتاً از برندهای اروپایی نظیر وسپا، لامبرتا، جاوا، بی‌اس‌ای و تریامف بودند. ظاهر متفاوت، صدای خاص و سبک رانندگی منحصر‌به‌فرد، خیلی زود باعث شد موتورسیکلت‌ها توجه گروهی از مردم را جلب کنند؛ به‌ویژه در تهران و شهرهای بزرگ که حمل‌ونقل در حال تغییر بود.
در آن زمان، استفاده از موتورسیکلت بیشتر به طبقه خاصی از جوانان و ماجراجویان شهری تعلق داشت؛ کسانی که به‌دنبال هیجان، سرعت یا تمایز بودند.
دهه ۴۰ و ۵۰؛ محبوبیت فراگیر و تولید داخلی
در دهه ۱۳۴۰، با افزایش واردات و تقاضا، برندهای مختلف موتورسیکلت در بازار ایران حضور پیدا کردند. شرکت‌هایی نظیر هوندا، سوزوکی، کاوازاکی، پیاجیو و گاهی BMW مدل‌های متنوعی را روانه خیابان‌ها کردند.
در همین سال‌ها، نخستین کارخانه‌های مونتاژ موتورسیکلت در ایران شکل گرفتند. شرکت‌هایی مثل ایران‌دوچرخ، نیرومحرکه و کویر موتور، فعالیت خود را آغاز کردند و موتورهایی با برندهای داخلی اما پایه طراحی خارجی روانه بازار شد. این دوره، اوج گسترش موتورسیکلت در مناطق شهری و روستایی بود.
در شهرهای بزرگی مثل تهران، مشهد و شیراز، موتورسیکلت به انتخابی ارزان‌تر، سریع‌تر و کارآمدتر برای تردد بدل شد؛ و در روستاها و جاده‌های فرعی، جایگزینی برای وانت‌های گران‌قیمت شد.
پس از انقلاب و دهه ۶۰؛ کاهش واردات و رشد تقاضا
با وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، واردات بسیاری از کالاهای مصرفی، از جمله موتورسیکلت، محدود شد. در دهه ۶۰، موتورسیکلت از یک وسیله لوکس به یک ابزار ضروری تبدیل شد؛ برای حمل‌ونقل، کار و تأمین معاش.
کارخانه‌های داخلی مانند نیرومحرکه و ایران‌دوچرخ، مونتاژ مدل‌های کلاسیک هوندا CG125 را ادامه دادند؛ مدلی که تا سال‌ها تبدیل به نماد موتورسیکلت شهری در ایران بود.
در نبود واردات گسترده، بازار تعمیر، قطعات یدکی و خریدوفروش موتورهای کارکرده به‌شدت رونق گرفت. آن زمان، خیلی‌ها از پدرشان یک CG125 به ارث بردند و با آن مسیر خانه تا کارخانه یا مغازه را طی کردند.
دهه ۷۰ و ۸۰؛ بازگشت برندها و تنوع مدل‌ها
در اواسط دهه ۷۰، با آزادسازی نسبی واردات و رشد اقتصادی، برندهای جدیدی به بازار موتورسیکلت ایران وارد شدند. شرکت‌هایی نظیر کویر موتور، نیرومحرکه و نیرو موتور با برندهایی مثل پالس، باجاج، سوزوکی و آپریلیا همکاری کردند.
در این دوره، موتورسیکلت‌های اسپرت، اسکوترها و مدل‌های طرح هوندا، بخش‌های مختلفی از بازار را دربر گرفتند. برخی برندهای چینی نیز وارد شدند که با قیمت پایین‌تر، انتخاب اقشار متوسط و پایین‌تر جامعه بودند.
در دهه ۸۰، با گسترش سرویس‌های پیک و حمل‌ونقل، استفاده تجاری از موتورسیکلت جهش چشم‌گیری یافت؛ به‌طوری‌که بسیاری از شرکت‌های پیک، رستوران‌ها و فروشگاه‌ها برای ارسال کالا از موتورسیکلت استفاده کردند.
دهه ۹۰ تا امروز؛ آلودگی، قوانین محدودکننده و تقاضای بالا
با گسترش آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، موتورسیکلت‌ها به یکی از عوامل مؤثر در انتشار آلاینده‌ها معرفی شدند؛ به‌خصوص مدل‌هایی با سوخت کاربراتوری. از سال ۱۳۹۶ به بعد، شماره‌گذاری موتورهای کاربراتوری ممنوع شد و موتورهای انژکتوری جایگزین شدند. در عین حال، ورود موتورهای برقی نیز آغاز شد، اگرچه به‌دلیل قیمت بالا، چندان فراگیر نشدند.
در سال ۱۴۰۳، بازار موتورسیکلت ایران ترکیبی است از برندهای داخلی مانند کویر، نیروموتور، جهان‌رو، ایران‌دوچرخ و برندهای چینی نظیر لیفان، TVS، و باجاج که بعضاً تحت مونتاژ داخلی قرار دارند.
قیمت‌ها در سال ۱۴۰۳ چگونه است؟
در بهمن ۱۴۰۳، قیمت‌ها با توجه به برند، حجم موتور، نوع انجین و مونتاژ داخلی یا خارجی متفاوت است. برخی نمونه‌ها:
- یک موتورسیکلت ۱۲۵ سی‌سی معمولی ساخت ایران‌دوچرخ حدود ۶۰ تا ۷۵ میلیون تومان قیمت دارد.
- مدل‌های ۱۵۰ تا ۱۸۰ سی‌سی از برندهای TVS و باجاج بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلیون تومان در بازار معامله می‌شوند.
- مدل‌های اسکوتر مانند وسپا یا موتورسیکلت‌های برقی برندهای جدید، بین ۱۶۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان قیمت دارند.
- موتورسیکلت‌های حرفه‌ای و سنگین، مانند مدل‌های کی‌تی‌ام یا آپریلیا، به‌دلیل وارداتی بودن و هزینه‌های گمرکی، گاهی تا بیش از ۵۰۰ میلیون تومان قیمت دارند.
جمع‌بندی؛ موتورسیکلت، هم‌چنان یک انتخاب ضروری
با وجود افزایش قیمت‌ها و محدودیت‌های قانونی، موتورسیکلت هنوز یکی از پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین وسایل نقلیه در ایران است. از کوچه‌های تنگ شهرهای شمالی گرفته تا جاده‌های پرپیچ زاگرس، رد لاستیک‌های آن دیده می‌شود. و با توجه به وضعیت اقتصادی و ترافیک شهری، بعید نیست که در آینده نزدیک، استفاده از موتورسیکلت حتی بیشتر هم بشود.
گزارش: فرنوش آبا
پایان پیام
