هنوز صدای آژیرها و هشدارهای پدافندی در حافظه شهروندان زنده است؛ جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در بهار امسال، اگرچه کوتاه بود، اما اثرات سنگینی بر بخش‌های مختلف اقتصاد کشور گذاشت.
به گزارش پایگاه خبری خودروهای تجاری (سیونا)، یکی از مهم‌ترین این بخش‌ها، صنعت هوایی بود؛ صنعتی که طی این مدت، نه‌تنها فعالیتش به‌شدت محدود شد، بلکه با خسارت‌هایی سنگین در سطح عملیاتی و مالی مواجه شد.
⸻
لغو پروازها؛ شروع زنجیره ضرر
در روز نخست درگیری‌ها، اکثر خطوط هوایی داخلی و خارجی، پروازهای خود به/از ایران را لغو کردند. این تصمیم، که با هدف حفظ ایمنی پرسنل و مسافران اتخاذ شد، تنها در ۴۸ ساعت اول بیش از ۶۰۰ پرواز ورودی و خروجی را تحت تأثیر قرار داد.
در گفت‌وگو با «سید مهدی فرزانه» یکی از مدیران ارشد هواپیمایی قشم، او چنین توضیح می‌دهد:
«فقط در سه روز اول، شرکت ما نزدیک به ۵۰ میلیارد تومان از محل فروش بلیت و هزینه‌های آماده‌سازی هواپیما ضرر کرد. سوخت‌گیری انجام شده بود، خدمات انجام شده بود، اما پروازها انجام نشدند.»
⸻
فرودگاه‌ها، نیمه‌تعطیل و آسیب‌پذیر
فرودگاه‌های بین‌المللی مانند امام خمینی، مهرآباد، شیراز، مشهد و اصفهان هم طی روزهای جنگ تحت تدابیر شدید امنیتی فعالیت کردند. برخی از آن‌ها حتی برای ساعاتی به طور کامل تعطیل شدند.
«فاطمه سادات کریمی»، کارمند بخش عملیات فرودگاه امام خمینی، می‌گوید:
«شب‌ها چراغ باند خاموش می‌شد. چند بار هواپیماهایی که قرار بود بنشینند مجبور شدند به فرودگاه‌های جایگزین برن. این یعنی هزینه بیشتر برای شرکت‌ها، تأخیر، نارضایتی مسافران و هزینه‌های حقوقی.»
⸻
هزینه‌های پنهان: بیمه، امنیت و نگهداری ناوگان
در حالی که جنگ در جریان بود، شرکت‌های بیمه بین‌المللی، پرواز در حریم ایران را «پرریسک» اعلام کردند و پوشش بیمه‌ای پروازهای خارجی محدود شد. این موضوع باعث شد برخی شرکت‌های داخلی مجبور شوند برای پروازهای ضروری خود، هزینه‌های بیمه را از جیب خود پرداخت کنند؛ بعضاً با ۳ تا ۴ برابر قیمت قبل.
از سوی دیگر، هواپیماهایی که پرواز نکردند، همچنان نیاز به نگهداری، تست موتورها، بررسی بدنه، و پرداخت حقوق خدمه داشتند. به گفته «محمدرضا.ح»، مدیر فنی یکی از شرکت‌های هوایی، هزینه‌های خواب ناوگان حتی برای چند روز می‌تواند معادل یک ماه درآمد یک شرکت متوسط باشد.
⸻
ضربه به پروازهای خارجی و درآمد ارزی
یکی دیگر از پیامدهای جنگ، کاهش شدید در پروازهای خارجی و مسیرهای سودآور بود. شرکت‌هایی مانند ایران‌ایر، ماهان و معراج که بخشی از درآمد ارزی خود را از مسیرهای خارجی (مثل استانبول، دوحه، دوبی، نجف، باکو) به‌دست می‌آوردند، حالا با توقف یا کاهش شدید این مسیرها مواجه شدند.
به گفته «مهدی خدادادی»، تحلیل‌گر حوزه هوانوردی، هر پرواز تهران–استانبول که لغو می‌شود، به طور میانگین حدود ۲۰۰ میلیون تومان زیان مستقیم برای ایرلاین و ده‌ها میلیون تومان برای فرودگاه، آژانس‌ها و خدمات پشتیبانی به‌جا می‌گذارد.
⸻
بی‌اعتمادی مسافران؛ ضربه بلندمدت
حتی پس از پایان جنگ، بازگشت اعتماد مردم زمان‌بر بود. برخی مسافران از پرواز در فضای ایران هراس دارند. برخی کشورهای منطقه هشدارهای پروازی‌شان را برنداشته‌اند و گردشگران خارجی نیز فعلاً حضور پررنگی در ایران ندارند.
آژانس‌دار باسابقه‌ای در میدان آرژانتین تهران می‌گوید:
«تا قبل از جنگ، روزی ۵۰ تا ۶۰ بلیت خارجی می‌فروختیم. الان خوش‌بینانه‌اش روزی ۱۰ تا ۱۵ تاست. مردم می‌ترسن، حتی اگه جنگ تموم شده باشه.»
⸻
جمع‌بندی | تابستان سخت شرکت‌های هوایی ایران
جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، اگرچه از نظر زمانی کوتاه بود، اما خساراتی سنگین به صنعت هوانوردی وارد کرد؛ از لغو پروازها، ضررهای مالی سنگین، آسیب به اعتماد عمومی، افزایش هزینه بیمه و نگهداری ناوگان گرفته تا کاهش سهم بازار بین‌المللی.
در شرایطی که صنعت هوایی ایران پیش از این هم با چالش‌هایی چون فرسودگی ناوگان، تحریم‌ها، و کمبود قطعات دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد، این بحران جدید می‌تواند به منزله زنگ خطری جدی برای بقای برخی شرکت‌ها تلقی شود.
اکنون بیش از همیشه، نیاز به حمایت فوری و تصمیم‌گیری‌های کلان برای نجات این صنعت احساس می‌شود؛ صنعتی که ستون فقرات ارتباط هوایی کشور به‌شمار می‌آید و نبود آن، هزینه‌های غیرقابل جبرانی برای اقتصاد و مردم خواهد داشت.
گزارش: منیژه میرزایی
