در دو دههی گذشته، حملونقل شهری شاهد یکی از سریعترین تحولات تاریخ خود بوده است؛ تحولی که نه با ساخت مترو یا بزرگراه، بلکه با یک اپلیکیشن موبایلی شروع شد.
به گزارش پایگاه خبری خودروهای تجاری (سیونا). پلتفرمهایی مثل اوبر (Uber)، اسنپ (Snapp)، لیفت (Lyft) و گرب (Grab)، فقط سرویسهای آنلاین حملونقل نیستند، بلکه تجسمی از ترکیب فناوری، اقتصاد دیجیتال و تغییر در سبک زندگی انسانها هستند. در این گزارش، به مقایسهی دقیق این چهار برند از نظر توسعه، مدل کسبوکار، چالشها و آینده میپردازیم.
⸻
۱. تولد ایده؛ نیاز مشترک در مکانهای متفاوت
همهی این پلتفرمها از یک درد مشترک متولد شدند: سختی در پیدا کردن تاکسی.
• اوبر سال ۲۰۰۹ در سانفرانسیسکو، پس از تجربه شخصی دو بنیانگذارش در یک شب سرد پاریسی شکل گرفت.
• لیفت در سال ۲۰۱۲ بهعنوان رقیب داخلی اوبر در آمریکا شروع به کار کرد.
• گرب در جنوب شرق آسیا با نام اولیهی «مایتاکسی» در مالزی آغاز شد و بعداً دفتر مرکزی خود را به سنگاپور منتقل کرد.
• اسنپ نیز در سال ۱۳۹۳ شمسی در تهران با نام «تاکسییاب» راهاندازی شد و بعداً با الهام از مدل اوبر، توسعه یافت.
اگرچه ریشهها شبیه هستند، اما هر برند بر اساس ساختار اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور خود مسیر متفاوتی را طی کرده است.
⸻
۲. توسعه جغرافیایی و حوزه نفوذ
• اوبر بهعنوان نخستین بازیگر جهانی این صنعت، اکنون در بیش از ۷۰ کشور فعالیت دارد و نماد بینالمللی حملونقل اشتراکی محسوب میشود.
• لیفت بر خلاف اوبر، سیاست تمرکز بر بازار داخلی آمریکا را انتخاب کرد و هرگز بهشکل جدی وارد بازار بینالمللی نشد.
• گرب در عوض، حضور عمیق در بازارهای محلی جنوبشرق آسیا (اندونزی، ویتنام، تایلند، فیلیپین و …) پیدا کرد و حتی در سال ۲۰۱۸ بخش جنوبشرق آسیای اوبر را خرید.
• اسنپ نیز بهدلیل تحریمها و محدودیتهای قانونی، تنها در ایران فعالیت دارد اما در اغلب شهرهای بزرگ کشور نفوذ قابل توجهی دارد.
⸻
۳. نوآوریها و تنوع خدمات
• اوبر خدماتی فراتر از تاکسی ارائه میدهد: اوبر ایتس (سفارش غذا)، اوبر فریت (حملونقل بار)، دوچرخه و اسکوتر الکتریکی، و سرمایهگذاری در خودروهای خودران و تاکسیهای هوایی.
• لیفت تمرکز خود را بیشتر روی نوآوری در حوزهی حملونقل سبز (ماشینهای برقی و اشتراکی) گذاشته و کمتر به خدمات جانبی ورود کرده است.
• گرب به یکی از نخستین «سوپراپلیکیشنها» تبدیل شده و علاوه بر حملونقل، خدمات مالی، بیمه، سفارش غذا، رزرو هتل و حتی کیف پول دیجیتال ارائه میدهد.
• اسنپ نیز مسیر سوپراپ را طی کرده و اکنون خدماتی مثل سفارش غذا، خرید روزانه، مشاوره پزشکی، رزرو بلیت، باشگاه مشتریان، پرداخت اعتباری و بیمه را در یک اپ ترکیب کرده است.
⸻
۴. چالشها، اعتراضها و فشارهای قانونی
• اوبر بهخاطر مدل پیمانکاریاش با رانندگان، با اعتراضات و شکایتهای گستردهای در آمریکا و اروپا روبهرو شده و بارها مجوزش در برخی کشورها لغو یا تعلیق شده است.
• لیفت نیز با چالشهای حقوقی مشابه درباره بیمه، حداقل دستمزد و وضعیت استخدام مواجه است.
• گرب به دلیل ادغام با اوبر در منطقه، با اتهام انحصارطلبی مواجه شد و مجبور به اجرای سیاستهای تعدیل نرخ و شفافیت قیمت شد.
• اسنپ با مشکلات خاص ایران مثل تورم بالا، نبود قانون مشخص درباره فعالیت پلتفرمها، اعتراض رانندگان نسبت به کمیسیون بالا و نیز برخی حواشی امنیتی و فرهنگی مواجه بوده است.
⸻
۵. آیندهی حملونقل دیجیتال؛ رقابت فناورانه
هماکنون تمرکز برندها بر دو محور اصلی است:
۱. نوآوری فناورانه مثل خودروهای خودران، انرژی پاک، و هوش مصنوعی برای بهینهسازی مسیرها؛
۲. تنوع خدمات دیجیتال برای تبدیل به «سوپراپلیکیشن» و ماندگاری در گوشی کاربر.
اوبر و لیفت به آیندهی خودروهای بدون راننده امیدوارند، گرب و اسنپ بیشتر به مدل خدمات محلی و مالی دیجیتال تکیه دارند.
⸻
هیچ برند جهانی نیست، مگر اینکه بومی شود
در نهایت، موفقیت هر پلتفرم وابسته به تطبیق با شرایط محلی، شناخت رفتار کاربر، و توانایی در نوآوری و پاسخگویی به چالشهای قانونی و اقتصادی است.
• اوبر، پیشرو جهانی با چالشهای مدیریتی؛
• لیفت، آرام اما باثبات در آمریکا؛
• گرب، فرمانده بومی جنوبشرق آسیا؛
• اسنپ، پلتفرم تطبیقپذیر در شرایط خاص ایران.
در رقابت پلتفرمهای حملونقل، شاید مسیرها متفاوت باشد، اما همه به یک مقصد ختم میشوند: خلق تجربهای سریع، امن، مقرونبهصرفه و دیجیتال برای جابهجایی در شهرهای مدرن.
گزارش: فرنوش آبا
